Czy przeddzień i wigilia znaczą to samo?


Uncategorized / środa, 19 kwietnia, 2023

Słowo “przeddzień” (łac. pridie) nie wymaga szerszego opisu. Słowo wiglia (łac. vigilia) kojarzy się z dziś przede wszystkim z wieczerzą przed Świętem Bożego Narodzenia, chociaż ma szersze znaczenie.

Katechizm Katolicki uczy, że “pościć mamy także w wigilie niektórych świąt, by przygotować się godnie na samo święto, a tak zjednać sobie u Boga obfite łaski” (ks. prof. F. Spirago). W ten sposób mówimy także o wigilii Zesłania Ducha Świętego, wigilii Wniebowstąpienia Pańskiego, wigilii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, wigilii Narodzenia Świętego Jana Chrzciciela, wigilii Świętych Apostołów Piotra i Pawła, wigilię Świętego Wawrzyńca, a poza tymi, dobrze znaną jeszcze do niedawna na szlachcie, m. in. wigilię Świętego Mikołaja.

Ignacy Sadkowski w artykule z 1903 r. o szlachcie w powiatach płońskim i płockim pisze:”Święty Mikołaj jest patronem od wilków. Wigilię dnia tego świętego dawniej obchodzono ścisłym postem, obecnie wszakże, z powodu, że wilków w okolicy już nie ma, kult tego świętego zmalał. Pewna staruszka opowiadała nam, że jednego roku nie pościła do św. Mikołaja. „Niech tam! — pomyślała sobie—nie będę pościła: dyć mam tylko jednego cielaka, a w gromadzie chodzi ich kilkoro—to wilk na mojego i tak nie natrafi.” Tymczasem skutek byt fatalny, bo „św. Mikołaj dopuścił, że wilk, jak przyszedł, to żadnego nie tknął, a tylko mojego zadusił. Odtąd—mówiła staruszka—dziesiątemu powiem, żeby zawsze pościł [w] wi[gi]lję do św. Mikołaja.”

Wigilie były przydatne przez setki lat przy określaniu dnia, w którym zeznano coś przed księgami sądowymi. Na załączonym skanie widać, że napisano o sobocie w wigilię Narodzenia Świętego Jana Chrzciciela a. D. 1737. Był to rok, w którym to święto (24 czerwca) przypadało na poniedziałek. W związku z tym, że dzień poniedziałkowy poprzedza niedziela, to wigilię obchodzono w sobotę. Trzeba być zatem w tej materii zawsze uważnym, bo wigilia to nie zawsze to samo co przeddzień.

[AGAD, RGW 44, k. 708]